'Dat Japanners zo klein zijn en een gele huid hebben komt omdat ze tweeduizend jaar lang niets anders gegeten hebben dan vis en rijst'. De directeur van McDonald's Japan, Den Fujita, ziet het als een enorme uitdaging om zijn land aan het rundvlees te krijgen. 'Als we nu duizend jaar McDonald's hamburgers en aardappels eten worden we langer, onze huid wordt blank en ons haar blond's. Werelds grootste hamburgerketen gelooft in haar produkt en heeft het beste met ons voor. Wie daaraan twijfelt wordt het zwijgen opgelegd. Doorgaans is dreigen met een proces genoeg, de meeste critici laten zich intimideren door de enorme kosten die zo'n rechtszaak met zich meebrengt. De Nederlandse tak van het bedrijf koos eind jaren tachtig voor een andere strategie. Geconfronteerd met aanhoudende kritiek van de milieubeweging plaatste McDonald's een serie paginagrote advertenties in de landelijke dagbladen. Om het nog eens helemaal uit te leggen hoe het zat met de kap van het tropisch regenwoud om de vleesproducenten te laten grazen. Met de ozonlaag en de CFK's in het piepschuim van het verpakkingsmateriaal, en de vervuiling door het gebruik van wegwerpservies en-bestek. Uit de reclame- campagne moest het beeld van een milieuvriendelijke multinational ontstaan, en dat leek te lukken. Alleen een klein groepje doorgewinterde actievoerders en vegetarische dierenliefhebbers bleef wantrouwig en posteert zich nog af en toe op de stoep van een filiaal om snelle snackers op andere gedachten te brengen. Zo niet in Groot Brittanni . McDonald's sleepte London Greenpeace voor de rechter en beschuldigde hen van laster. Doorn in het oog was het pamflet What's wrong with McDonald's? dat de groep al jaren uitdeelt bij vestigingen van de hamburgerketen. London Greenpeace is een gezelschap van anarchis- tisch ingestelde milieu-aktivisten, altijd onafhankelijk gebleven van het grote centraal-geleide Greenpeace. Het pamflet geeft de voornaamste kritiek op McDonald's in vogelvlucht. Het gaat over honger in de wereld, milieuvervuiling, junkfood, bio-industrie en uitbuiting.
McDonald's liet London Greenpeace infiltreren om namen van aktievoerders te achterhalen en klaagde twee van hen aan wegens smaad (libel).
Aanvankelijk leek het erop dat London Greenpeace binnen de kortste keren zouden worden ingemaakt. In plaats daarvan ziet McDonald's zich nu verwikkeld in een proces dat afgelopen zomer haar eerste verjaardag vierde, en het eind is nog niet in zicht. De propagandamachine van McDonald's - budget voor reclame wereldwijd zo'n 3,5 miljard per jaar - dreigt in Londen volledig vast te lopen. Een team van topadvokaten moet het afleggen tegen twee actievoerders die in spijkerbroek en op sandalen hun eigen verdediging voeren; hun verzoek om rechtsbijstand werd afgewezen. Helen Steel (29) was vorig jaar nog gewoon werkeloos gardenier, en David Morris (41) afgekeurd postbode en alleenstaande vader. Nu zijn ze de populaire hoofdrolspelers in een levensecht courtdrama en worden ze liefkozend de McLibel 2 genoemd.
In de meeste landen moet degene die een aanklacht indient wegens smaad, aantonen dat de gewraakte passages onjuist zijn. In Groot Brittani is de bewijslast omgekeerd. De aangeklaagde dient de rechter er van te overtuigen dat wat hij beweert waar is.
McDonald's maakte echter een grote fout. Het bedrijf verspreidde een folder (oplage 300,000) om het publiek uit te leggen waar het proces over ging. Daarin stond de volgende zinsnede. 'This action is not about the freedom of speech: it is about the right to stop people telling lies.' London Greenpeace, uitgemaakt voor leugenaar, twijfelde geen moment en diende een counterclaim in: laat McDonald's maar bewijzen dat wij liegen.
Sinds juni vorig jaar worden de aanklacht en de counterclaim gelijktijdig behandeld door het High Court in Londen. Honderdtachtig getuigen zijn opgeroepen in wat nu al het langste smaad-proces in de Britse geschiedenis is, en de helft moet nog worden gehoord. Naast onafhankelijke deskundigen verschijnen mensen uit de top van het bedrijf voor de rechter. Het proces is georganiseerd rond de verschillende punten van kritiek uit het London Greenpeace Factsheet. Een greep uit de tot nu toe behandelde onderwerpen: kunstmatige toevoegingen, het verband tussen fastfood en kanker, misleidende voorlichting, reclame gericht op kinderen, piepschuim verpakkingen, vervui- ling, inkoopbeleid en werkomstandigheden. Iedere regel uit het pamflet wordt op juistheid getoetst. De getuigen laten zich door beide partijen uitvoerig ondervragen, controversi le zaken nemen soms dagen in beslag. En McDonald's verliest op punten.
Morris en Steel onderbouwen de kritiek uit het gewraakte pamflet met feiten over de praktijken van de hamburgergigant. Uitspraken van topfunctionaris- sen worden gepareerd met interne, tot dan toe vertrouwelijke documenten. Zelfs door McDonald's opgeroepen getuigen-deskundigen zien zich meer dan eens gedwongen de actievoerders gelijk geven. Professor Duxbury bijvoorbeeld moest toegeven dat McDonald's wist dat CFK's schadelijk zijn voor de ozonlaag. Desondanks gebruikte het bedrijf grote hoeveelheden bij de vervaardiging van piepschuim verpakkingen. Ook het drijfgas waarmee tegenwoordig gewerkt wordt, pentaan, draagt bij aan smog- vorming en het broeikaseffect. Verder erkende Duxbury dat menthaan-gas medeschuldig is aan de stijgende temperatuur op aarde en dat tenminste een
